تاریخچه صنعت دریچه در ایران
ایران گرچه کشوری با تمدنی ریشه‌دار و کهن می‌باشد؛ اما صنعت و تولید صنعتی در آن عمر چندانی ندارد و اکثر صنایع در ایران بسیار جوان و نوپا هستند. باوجوداینکه از سالیان بسیار کهن ایرانیان با امر تولید و فرآوری مواد آشنایی داشته‌اند، اما پیدایش تولید مطابق تکنولوژی روز و فن‌آوری‌های پیشرفته امری بسیار جدید است، و شاید به‌زحمت عمر آن به نیم‌قرن برسد و البته صنعت تولید و ساخت دریچه‌های تنظیم هوا نیز نه‌تنها از این قاعده مستثنا نیست، بلکه شاید از جهاتی بسیار نوظهورتر نیز باشد. ازآن‌رو که از زمان ورود این صنعت به ایران تولید تقلیدی و ابتدایی آن در کارگاه‌های اولیه فلزکاری به شیوه‌ای بسیار ابتدایی آغاز گردید و تا مدت‌های مدیدی بدون کوچک‌ترین تغییر و نوآوری ادامه یافت. عدم تنوع تولید و تغییر در شیوه تولید در طول قریب به 20 سال ساخت این قبیل محصولات شاهدی بر این مدعاست.
انقلاب صنعتی
اما برخلاف تغییرات تکنولوژیکی و علمی در دنیا، این صنعت در حدود 20 سال رکود همچنان از پیشرفت بازمانده بود. آن‌چنان‌که این اختلاف و تضاد در مقایسه تولیدات دهه 50 ایران و جهان کاملاً مشهود است. البته این روند برای مدت زیادی نمی‌توانست ادامه پیدا کند. اما همیشه در این موارد باید افرادی پیدا شوند که داوطلبانه با تلاش و بلندنظری فاصله‌ها را از میان بردارند.
دریچه‌ساز انقلابی
آقای حمیدرضا شاهرخی متولد سال 1339 شهرستان تهران است. وی اگرچه زاده خانواده‌ای متوسط است، اما در زمره مدیران توانمند و آینده‌نگری است که توانسته ظرف مدت کوتاهی تحولات شگرفی در صنعت تهویه مطبوع کشور به وجود آورد. نوشتار حاضر را می‌توان نگاهی گذرا به تاریخ تولید علمی دریچه‌های هوا در ایران و فراز و نشیب‌های آن تا به امروز قلمداد نمود.
دریچه‌های توزیع هوا که از شناخته‌شده‌ترین اجزاء تأسیسات برودتی منازل می‌باشند، اولین بار در ایران در حدود 70 سال پیش بدون در نظر گرفتن مسائل فنی و علمی از روی نمونه‌های خارجی ساخته می‌شدند. تا اینکه در سال 1359 وی با حمایت اعضاء خانواده در زیرزمین منزل پدری خود کارگاه کوچک دریچه‌سازی تأسیس کرد و قدم در راهی نهاد که بعدها خود پیشتاز آن شد.
او با تلاش شبانه‌روزی شروع به ساخت دریچه و ادوات هدایت هوا نمود، اما باگذشت زمان دریافت که نه‌تنها نمی‌توان به‌سادگی از کنار مسائل فنی مربوط به کارکرد و بازده آنها گذشت، بلکه باید با نگاهی عمیق‌تر به تولید، فاصله بسیار زیاد بین مهندسین و طراحان تأسیسات با تولیدکنندگان را از میان برداشت. با این رویکرد وی رابطه گسترده‌ای را با خبرگان تأسیسات و مشاورین و طراحان برجسته کشور آغاز کرد، و شروع به بازآموزی و مرور علمی نمود که سال‌ها به‌صورت تجربی و عملی به آن مشغول بود. دراین‌بین، ازآنجاکه او شیفته دانستن و عمل به دانسته‌هاست، به امید افق روشن آینده، با مراکز علمی کشور و 3 تن از فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی مکانیک ارتباط برقرار نمود و تبادل‌نظر کاری را سرلوحه خود کرد، و برای اولین بار در ایران علم دانشگاهی را با تولید صنعتی در صنعت دریچه‌های توزیع هوا تلفیق نمود.
این‌گونه همگام‌سازی تولید کارگاهی و علم دانشگاهی مقدمات آن را فراهم کرد که او با تلاش و کوشش فراوان از پرآوازه‌ترین تولیدکنندگان این صنف به شمار آید؛ آن‌چنان‌که در طی سال‌های فعالیت، نام شرکت او جایگزین باسابقه‌ترین شرکت‌های تولیدی این صنف شده و در فهرست مقادیر (وندور لیست) پیمانکاران ساختمانی و تأسیساتی در صنعت دریچه‌های توزیع هوا قرار گرفت.
با پشتیبانی بی‌دریغ او و تلاش‌های بی‌شائبه کارشناسان این موسسه، گام‌های اجرایی برای تألیف اولیه کاتالوگ جامع بومی دریچه‌های تنظیم هوا آغاز گردید، تا یکی از اساسی‌ترین نیازهای مهندسین کشور برای انتخاب و طراحی این محصولات مرتفع گردد. سرانجام نتیجه این تلاش‌ها تدوین و چاپ اولین کاتالوگ جامع دریچه‌های توزیع هوا و دمپرهای کانالی در سال 1380 بود. این کاتالوگ به اذعان کارشناسان به‌عنوان یک رفرنس علمی در آن زمان، از فاصله عمیق ایجادشده میان علم تهویه مطبوع ایران و جهان کاست و افق تازه‌ای از این صنعت را پیش چشم مهندسان طراح پدیدار ساخت.
اهمیت این اقدام ازآنجا آشکار می‌شود که نه‌تنها تا آن زمان مرجعی قابل استناد و مطمئن برای انتخاب و طراحی اقلام توزیع هوا وجود نداشت، بلکه بسیاری از محصولات تا آن زمان یا ناشناخته بودند و یا با مورد مصرف صحیح آنها آشنایی کامل وجود نداشت؛ لذا این رویداد را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ این صنعت و جهشی محسوس در این خصوص دانست.
ساخت دمپرهای ضدآتش به‌عنوان یکی از جدیدترین اقلام مصرفی در ساختمان‌ها از مدت‌ها پیش در ایران آغازشده بود، ولی به جهت حساسیت بالا و ایمنی بسیار زیاد موردنیاز برای این اقلام، هیچ‌گونه استاندارد و یا معیاری برای میزان عملکرد صحیح آنها در داخل کشور وجود نداشت. ازجمله اقدامات مؤثر در این زمینه، تست فیوزهای ایرانی دمپرهای ضدآتش جهت ارائه تضمین ایمنی آنها بوده است. با تست فیوزها این نتیجه به دست آمد که آلیاژهایی که تولیدکنندگان داخلی که به‌صورت سنتی برای ساخت فیوزها مصرف می‌کنند، نه‌تنها جوابگوی کارایی موردنظر نیست، بلکه بسیار خطرآفرین و غیرقابل‌اعتماد نیز می‌باشد؛ چراکه این فیوزها در دمای استاندارد (70 درجه) عمل نکرده و جریان هوا را قطع نمی‌کردند. به همین جهت جناب آقای شاهرخی با پیگیری‌های فراوان و برقراری ارتباط با مراکز مختلف متالوژی در سطح کشور و آزمون‌وخطا توانستند آلیاژ مناسب برای ساخت این فیوزها را یافته که مطابق با استانداردهای بین‌المللی در دمای مورد توقع 70 درجه سانتی‌گراد به‌خوبی عمل کنند. سپس ایشان توانستند پس از مدت‌ها تلاش و پیگیری گواهی تأییدیه تست این فیوزها را از اداره استاندارد ایران دریافت کنند. این اقدام ازجمله دستاوردهای بزرگ موسسه فنی شاهرخی در صنعت تهویه مطبوع می‌باشد.
از دیگر اقدامات مؤثر جناب آقای شاهرخی در صنعت تهویه مطبوع، استخراج متون بین‌المللی استانداردها، همگون‌سازی و ثبت استانداردهای مربوط به دریچه‌های تنظیم هوا و دمپرهای کانالی در کشور می‌باشد.
به سبب عدم وجود حساسیت‌های ایمنی برای دریچه‌های تنظیم هوا تا آن روز، موسسه ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران هیچ عجله‌ای برای تدوین استانداردهای ملی موردنیاز این اقلام نداشت و پس از درخواست آقای شاهرخی برای دریافت آرم استاندارد، پاسخ این موسسه جز عدم وجود نیروی انسانی کافی برای تمرکز روی این موضوع چیز دیگری نبود. در اینجا نیز آقای شاهرخی و تمامی کارشناسان وقت این موسسه طی تلاشی 4 ساله به یاری کارشناسان اداره استاندارد شتافتند، تا بتوانند ضمن استخراج متون بین‌المللی استانداردهای این اقلام، موفق به همگون‌سازی و ثبت استانداردهای مربوط به دریچه‌های تنظیم هوا و دمپرهای کانالی در کشور شوند. ناگفته نماند که پس از گذشت حدود 2 سال از حضور کارشناسان موسسه فنی شاهرخی در کمیته مرکزی تدوین استاندارد، نمایندگان سایر تولیدکنندگان صنف تهویه مطبوع نیز با درخواست موسسه ملی استاندارد ایران، به این جمع ملحق شدند.
درختی که امروز به ثمر نشسته است و استانداردهای ملی ایران که ضمن ثبت، به‌صورت تشویقی اعطا و استفاده می‌شوند، حاصل تلاش پیگیر و مصرانه ایشان بود؛ البته در ادامه روند تدوین این استانداردها، موسسه فنی شاهرخی با کمک مراکز مهم دانشگاهی اولین اتاق تست دریچه‌های هوا و دمپرهای کانالی را در محل کارخانه خود واقع در شهرک صنعتی جاجرود افتتاح نمود، و به‌عنوان همکار اداره استاندارد انتخاب‌شده، و شروع به تست و آزمایش بسیاری از اقلام تولیدی خود نمود. و این‌گونه موسسه فنی شاهرخی با اتکا بر علم مهندسی روز دنیا، گواهی‌نامه تأیید و رضایتمندی بسیاری از شرکت‌های مهم داخلی و خارجی نظیر شرکت کیسون، مپنا، گوپله، تابیران، مجتمع خلیج‌فارس شیراز، همپا، تهویه، کندوان پارس و … را دریافت نمود، و همچنین توانست در بسیاری از وندور لیست‌های مهم و ملی کشور وارد شود؛ ازجمله: لیست بلند نفت، هلدینگ مپنا، سایپا، شرکت راه‌آهن تهران و حومه (مترو)، شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب (NISOC)، شرکت ملی صنایع پتروشیمی (NPC)، شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (NPC) و … تا بتواند در عرصه‌های گوناگون پیشتاز بودن خود را حفظ نماید.
در سال 1386 ازآنجاکه فضای تولیدی کارخانه جاجرود جوابگوی رشد و توسعه روزافزون این موسسه نبود، جستجوها برای یافتن فضای تولیدی بزرگ‌تر جهت ساخت و کارخانه و آزمایشگاه آغاز گردید و با یافتن فضای مناسبی در حدود 3500 مترمربع وی بزرگترین کارخانه تولیدی دریچه‌های تنظیم هوا را در ایران در شهرک صنعتی عباس‌آباد به وجود آورد.
البته باافتخار اعلام می‌گردد موسسه فنی شاهرخی در فاز گسترش خطوط و سالن‌های تولیدی در سال 1397 و 98 در اقدامی تحسین‌برانگیز با بیش از 300 درصد افزایش متراژ و تفکیک تخصصی و تکنیکال خط تولید محصولات شاخص، درمجموع با تخصیص 13000 مترمربع فضای خالص تولیدی، مشتمل بر 7 سالن و سوله صنعتی، عنوان بزرگترین تولیدکننده دریچه‌های کنترل هوا و دمپرهای کانالی در ایران و خاورمیانه را به خود اختصاص داد.
همچنین این شرکت افتخار دارد که برای اولین بار در ایران توانست صادرات منظم و پیوسته تولیدات خود را به کشورهای مختلف منطقه آغاز نماید و مشتریان ثابتی را در دور و نزدیک برای خود کسب کند. ازآنجاکه اصلی‌ترین و پررونق‌ترین بازار منطقه، بازار رو به رشد امارات متحده عربی بود، با نظر به آینده و جمیع شرایط صادرات، شرکت شاهرخی در سال 1382 دومین شعبه خود را در کشور امارات (دبی) باهدف بازاریابی و تسهیل صادرات با نام تجاری «شاهرخی» را راه‌اندازی نمود، و از سال 1386تاکنون به صورت مستمر و پیوسته هر ماه حداقل یک کانتینر محصولات شاخص خود را صادر می‌کند، و هنوز تنها صادرکننده دریچه و اقلام هدایت هوا به کشورهای حوزه خلیج‌فارس محسوب می‌گردد و توانسته در میان بازار کشورهای حوزه اوراسیا و عراق جای خود را به‌خوبی بازکرده و برند شاهرخی را به شایستگی در میان تولیدکنندگان این کشورها مطرح نماید.
شركت منظم این موسسه در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و همین‌طور رویدادهای مهم تجاری منطقه از قبیل نمایشگاه صنعت امارات متحده عربی BIG 5 SHOW و SODEX ترکیه نام این شركت را در زمره تولیدكنندگان معتبر تجهیزات تهویه مطبوع در منطقه قرارداده است.
همچنین این موسسه هر ساله با شرکت در نمایشگاه‌های ساختمان، سرمایش، گرمایش و تاسیسات، و نفت گاز و پتروشیمی، و سایر نمایشگاه‌ها و سمینارهای تخصصی تهران و کلان شهرهای کشور از جمله مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، کیش و به ویژه در منطقه عسلویه و فازهای مختلف پارس جنوبی، حضور دائمی خود را در رویدادهای صنعتی و ساختمانی حوزه تهویه مطبوع به اثبات رسانده است.
ماموریت و افق‌های آینده
حال پس از فتح بازار داخلی و بازارهای منطقه، اكنون افق پیش روی او، بازارهای بین‌المللی و رقابت با تولیدكنندگان اروپا، آمریکا و چین می‌باشد، تا قدم به قدم به آرزوی دیرینه خود برساند. او به روزی امیدوار است كه تولید را آنچنان علمی و با كیفیت ارتقاء دهد كه بتواند برترین تولیدكننده این اقلام در جهان باشد. آرزویی كه با توجه به سیر رشد او چندان دور نیز به نظر نمی‌رسد.
موسسه فنی شاهرخی، دریچه‌ای رو به فن‌آوری
